CUỘC SỐNG CHÍNH LÀ
HIỆN TẠI
Nguyễn Minh Tiến
Nguyễn Minh Tiến
Nếu có
một lúc nào đó bạn thử dành đôi chút thời gian để nhìn lại những suy nghĩ của
chính mình trong một ngày, bạn sẽ thấy ra được nhiều điều rất thú vị.
Hầu
hết những gì bạn suy nghĩ dường như đều hướng về tương lai hoặc quay lại quá
khứ. Có rất ít những suy nghĩ được dành cho hiện tại, trừ khi bạn là người đã
có thực hành nếp sống tỉnh thức.
Tư
tưởng của chúng ta có thói quen bị cuốn hút trở về những gì đã trôi qua mà
chúng ta cho là tốt đẹp hơn hiện nay; hoặc là mơ mộng vươn đến tương lai với
những viễn ảnh mà ta hy vọng là sẽ vượt xa hiện tại. Những tư tưởng này làm cho
ta thấy thích thú, và nhất là nó giúp ta tránh né không phải đối mặt với những
khó khăn đang xảy ra trong hiện tại. Vì thế, chúng ta không lấy làm lạ khi mỗi
lần gặp nhiều khó khăn thì dường như người ta lại càng hay nghĩ nhiều về quá
khứ.
Những
điều chúng ta mang nặng trong lòng nhiều nhất thường cũng là những điều đã qua.
Có những việc trôi qua hàng đôi ba mươi năm, nhưng mỗi khi gặp điều gì nhắc
đến, ta lại nhớ về nó như mới xảy ra hôm nào.
Những
lo toan, tính toán của chúng ta thì chắc chắn là hoàn toàn rơi vào tương lai.
Những dự định, mong muốn… tất cả đều hoàn toàn chưa có mặt trong hiện tại.
Và
chúng ta tồn tại, sinh hoạt một cách tự nhiên nhờ vào những tư tưởng quay về
quá khứ hoặc hướng đến tương lai đại loại như thế. Điều đó không có gì sai
trái. Quá khứ đã trải qua cho chúng ta kinh nghiệm, và phần lớn xã hội loài
người được tổ chức tốt nhờ vào kinh nghiệm. Tương lai cho ta hy vọng, nhờ vào
hy vọng ta có được sức mạnh thúc đẩy để vượt qua khó khăn hôm nay. Tuy nhiên,
điều quan trọng ở đây là chúng ta thường lầm lẫn giữa mục đích và phương tiện.
Kinh nghiệm quá khứ và hy vọng tương lai là những phương tiện giúp ta sống tốt
hơn, nhưng bản thân cuộc sống lại chính là hiện tại. Chúng ta chỉ có thể vui
buồn, thương yêu, hờn giận… bằng vào hiện tại mà thôi. Không thể có niềm vui
quá khứ hay hạnh phúc tương lai khi không có hiện tại đang hiện hữu của hôm nay.
Lấy
một ví dụ để làm rõ hơn. Ta có thể không quên một hành vi lường gạt, dối trá
của ai đó trong quá khứ. Và điều này mang lại cho ta kinh nghiệm quý giá để
không bị lường gạt theo cách tương tự như thế một lần nữa. Nhưng nếu ta nhớ lại
và căm giận, tức tối về những nhân vật A, B… nào đó đã lường gạt ta, liệu điều
đó có ý nghĩa gì? Những nhân vật A, B… của quá khứ không còn tồn tại trong hiện
tại, nhưng sự căm giận, tức tối như thế sẽ là có thật. Và tác động duy nhất của
việc ấy chỉ là nuôi dưỡng thêm những khổ đau, bất hạnh cho chính ta mà thôi.
Những
hy vọng tương lai cũng thế. Liệu có chút ý nghĩa gì khi ta chỉ mơ mộng đến
tương lai mà không có những hành động thiết thực, đúng đắn ngay trong hiện tại
này?
Điều
mà chúng ta cần nhận thức rõ ở đây là cuộc sống chính là hiện tại. Chỉ
trong hiện tại ta mới có thể tìm được niềm vui, hạnh phúc, mới tận hưởng được
giá trị thiêng liêng mà cuộc sống mầu nhiệm ban tặng cho mỗi chúng ta. Sử dụng
thời gian quý giá trong hiện tại này để nuối tiếc về quá khứ hay sống với những
viễn ảnh về tương lai đều là những sự hoang phí rất đáng tiếc.
Chúng
ta không làm gì được với quá khứ, và chúng ta cũng không có khả năng nắm chắc
được tương lai, nhưng chúng ta có trọn quyền hành động trong hiện tại. Từ hiện
tại này, chúng ta quyết định việc quá khứ và tương lai tác động đến ta
như thế nào.
Ta
không thay đổi được quá khứ, nhưng ta có thể từ chối những tác động không hay
mà quá khứ mang đến cho ta. Ta thường an ủi người khác rằng chớ nên quá đau
buồn vì những chuyện đã qua, nhưng chính bản thân ta không làm được như vậy.
Hầu hết chúng ta đều như vậy. Đó là vì ta chưa hiểu được rằng cuộc sống
chính là hiện tại. Ta sợ rằng nếu buông bỏ quá khứ đi ta sẽ không còn tồn
tại được, vì những gốc rễ của quá khứ đã ăn sâu trong ta. Nhưng ta không hiểu
rằng chẳng cần phải buông bỏ quá khứ, chỉ cần ta từ chối không chấp nhận những
ảnh hưởng xấu của nó mà thôi. Điều này là hợp lý và ta hoàn toàn có thể làm
được. Như dạo chơi trong một khu bán hàng, ta có quyền chỉ chọn mua những gì ta
thích. Ta không chối bỏ quá khứ, nhưng ta không có nghĩa vụ phải đau đớn, buồn
thương, căm giận… về quá khứ. Những điều đó chỉ có hại cho hiện tại tươi đẹp
này của ta mà thôi.
Chúng
ta cũng tạo dựng nên tương lai bằng chính hiện tại này. Chẳng hạn, chúng ta
không thể chỉ ngồi lo lắng về một viễn ảnh môi trường bị phá hoại trong tương
lai. Như thế không ích lợi gì. Nhưng ta có thể làm một điều gì đó dù nhỏ nhoi,
như chọn dùng những sản phẩm có lợi cho môi trường, hạn chế việc sử dụng bừa
bãi các hóa chất độc hại, giữ vệ sinh khu phố nơi mình ở… Mỗi việc làm của ta
đều góp phần trong việc quyết định tương lai sẽ như thế nào. Điều quan trọng
hơn nữa là khi bắt tay vào việc như thế, ta đã thật sự sống trong hiện tại của
mình. Và nhờ đó ta mới có thể cảm nhận được niềm vui cuộc sống.
Khi
hiểu được rằng cuộc sống chính là hiện tại, ta sẽ không còn muốn phí
thời gian cho quá khứ hoặc tương lai nữa. Ta sẽ muốn dành trọn tất cả cho hiện
tại này. Và chỉ khi đó ta mới cảm nhận được hết những gì đang xảy đến với ta.
Chúng
ta cần học biết cách để quay về hiện tại. Vâng, tôi nói là quay về, vì
có rất nhiều khi chúng ta rời bỏ hiện tại một cách hoàn toàn không cố ý, nhưng
là theo những thói quen cố hữu. Đôi khi, chúng ta dạo chơi với một cháu bé rất
dễ thương trong công viên xinh đẹp. Nhưng ngày mai ta sẽ có một cuộc họp quan
trọng. Và hoàn toàn không cố ý, ta bắt đầu nghĩ về việc mình sẽ nói gì trong
buổi họp, rồi ta hình dung, tưởng tượng những người khác sẽ nói gì, ta sẽ phản
ứng ra sao… Thế là ta rời bỏ công viên xinh đẹp, rời bỏ cháu bé… Ta không còn
biết có giây phút hiện tại nhiệm mầu ta đang có thể tận hưởng cuộc sống tươi
đẹp quanh mình. Và vì ta không cảm nhận được vẻ đẹp của công viên, nên lúc đó
công viên xinh đẹp này không còn hiện hữu đối với ta. Cháu bé cũng sẽ nhận ra
sự không quan tâm của ta, và cháu chạy đi tìm một niềm vui nơi khác. Có
thể cháu sẽ chơi với vài hòn sỏi, một khóm hoa… Ta cho rằng đó là những vật vô
tri, nhưng chúng đang hiện hữu cùng cháu bé, còn ta tuy hiện diện nơi ấy nhưng
lại hoàn toàn xa cách…
Có thể
ta biện minh cho những suy nghĩ của mình là thể hiện tinh thần trách nhiệm, là
do điều này điều nọ… Nhưng tất cả đều không phải là những lý do có thể chấp
nhận được. Không một ông chủ, một cơ quan nào có quyền chi phối bạn phải mất
thêm thời gian ngoài những giờ làm việc quy định. Nếu bạn là người biết sống
trong hiện tại, thời gian bạn dành cho công việc đã là quá đủ, vì những lúc ấy
bạn không nghĩ đến gì khác ngoài công việc. Nhưng khi bạn dạo chơi thì thời
gian dạo chơi đó là của bạn, nếu bạn dành thời gian ấy để nghĩ đến bất cứ điều
gì khác, sẽ không còn chút ý nghĩa nào của việc dạo chơi.
Đứng
về mặt khoa học mà nói thì việc sắp xếp thời gian “giờ nào việc ấy” là
hoàn toàn hợp lý không có gì phải bàn cãi. Nhưng chỉ tiếc là thói quen của
chúng ta thường không theo nề nếp như vậy.
Những
lúc như thế, ta phải biết cách nhận ra chính mình và quay về với hiện
tại.
Chúng
ta có thể mỉm cười khi tự mình nhận ra sự “lạc đường” này. Nụ cười của
chúng ta báo cho cháu bé biết là ta đã trở về, và cháu có thể tung tăng chạy
đến nô đùa cùng ta. Nụ cười của ta cũng báo cho thảm cỏ xanh, hàng cây rợp
bóng, hồ nước mát… tất cả đều biết là ta đã quay về. Ta mỉm cười với tất cả và
tất cả mỉm cười với ta. Cảnh đẹp bao giờ cũng mỉm cười, chỉ có ta đã lãng quên
đi không nhận ra nụ cười ấy.
Để
chắc chắn mình sẽ không rời bỏ hiện tại này một lần nữa, ta có thể bắt đầu thực
tập chừng năm mười hơi thở, hoặc nhiều hơn nếu cần.
Khi ta
thở vào, ta biết mình đang hiện hữu nơi đây cùng cháu bé kháu khỉnh dễ thương
và khung cảnh công viên xinh đẹp. Khi ta thở ra, ta biết là tất cả đều đang
hiện hữu cùng ta trong một thực tại nhiệm mầu. Ta cũng biết là thời gian tồn
tại của ta trong cuộc đời này có giới hạn và rất mong manh. Có thể ngày mai,
hoặc chỉ chốc lát nữa đây, ta sẽ không còn có dịp để tận hưởng cuộc sống này.
Và vì thế, ta không nên bỏ phí dù chỉ là một giây phút thoáng qua.
Các
cháu bé còn nhỏ tuổi luôn cho ta những hình ảnh đẹp về cách sống trong hiện
tại. Các cháu không nghĩ về quá khứ, chẳng lo lắng về tương lai. Khi ở bên ta,
các cháu thật sự hiện hữu cùng ta. Khi nô đùa, các cháu để hết tâm trí vào trò
chơi của mình… Điều đó cho thấy bản năng tự nhiên của chúng ta là sống trong
hiện tại. Quá khứ đã để lại những vết hằn sâu đậm trong ta, và gánh nặng tương
lai làm ta không dám ngơi nghỉ… Những điều đó tạo thành nơi chúng ta một thói
quen xa rời hiện tại, và đánh mất cuộc sống của chính mình, bởi vì cuộc sống
chính là hiện tại. Đã đến lúc chúng ta phải học biết cách sống trong hiện
tại để có thể cảm nhận, tận hưởng được niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống
này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét