Các bạn gắng đọc nghe bài viết rất hay.
Đại Sư Ajahn Chah
“If
you are having a difficulty, what you must do is face it. Go into your hut. Shut
the doors and windows. Wrap yourself in all the robes you own. Sit there and
don’t move and face it. Only then can you overcome it.”
Ðaị sư Ajahn Chah, có lối giảng dậy thật giản dị, chân thực đã nói chuyện với một nữ đệ tử già yếu đang sắp chết. Bằng một giọng trầm tĩnh sâu xa, đại sư nhắc lại cho bà nghe về lý vô thường, và dạy những phương tiện để đối phó với những đau khổ: “Thở một hơi dài và tập trung tư tưởng nơi câu niệm Phật. Hãy tập làm điều này cho thành thói quen.” , dùng những câu nói có năng lực tốt lành diệu dụng để bảo vệ tâm trí khỏi những khởi niệm về trạng thái đau khổ của một người đang nằm trên giường bệnh.
Ðức Phật đã
thường xuyên nhắc nhở các đệ tử rằng: "tất cả những gì theo duyên khởi cũng đều theo duyên diệt".
Hôm nay thầy
không đem đến những gì về vật chất cho con, mà chỉ đem đến những lời dậy của Ðức
Phật. Con phải hiểu rằng ngay Đức Phật với phước huệ vô biên cũng không thể
tránh được cái chết. Khi Phật đến tuổi già ngài đã buông bỏ cái xác thân già yếu
và những gánh nặng của nó. Bây giờ con cũng phải tập bằng lòng với những tháng
năm con đã ở trong thân xác này. Con phải cảm thấy rằng như vậy là cũng đủ
rồi.
Con có thể so
sánh thân như những vật gia dụng đã dùng đến lâu năm-- những ly tách, đĩa bàn
v.v... Khi con mới có chúng, trông chúng thật là sạch sẽ và bóng láng, nhưng bây
giờ, sau một thời gian dài đã dùng lâu, chúng bắt đầu mờ xấu đi. Có cái đã vỡ
rồi, có cái thì mất đi, và những cái còn lại cũng tàn tạ dần, chúng không giữ
mãi được hình dạng cũ, và đó là bản chất của chúng. Thân của con cũng như vậy -
nó thường xuyên thay đổi ngay từ ngày con chào đời, trải qua tuổi thơ ấu và
thiếu niên, cho đến tuổi già hiện nay. Con phải chấp nhận điều đó. Phật đã nói
rằng những duyên hợp, dù là duyên hợp trong tâm thân hay ở ngoài, đều là vô ngã,
bản chất của nó là luôn luôn thay đổi. Khối thịt đang nằm đây suy hoại chính là
sự thật. Phật dậy rằng bản chất của thân là như vậy, sanh ra , già yếu đi, mang
bệnh rồi chết, không thể nào khác hơn được. Ðó là một sự thật lớn mà con đang
gập phải đây. Hãy nhìn thân xác mình với trí tuệ và nhận thức được sự thật
đó.
Ngay cả khi
nhà con đang bị đe dọa bởi bão lụt hay lửa cháy , dù hiểm nguy ấy có đến cỡ nào,
cũng chỉ cho nó ảnh hưởng đến cái nhà thôi. Nếu có bão lụt, đừng để nó ngập lụt
tâm mình. Nếu có lửa cháy, đừng để cho lửa cháy tâm mình, mà chỉ cháy nhà thôi,
chỉ những gì bên ngoài mình mới bị ngập lụt và cháy thôi. Hãy để tâm buông xả
khỏi những ràng buộc. Thời điểm đã đến rồi.
Con đã sống
một thời gian lâu dài. Mắt con đã thấy được nhiều hình sắc, tai con đã nghe bao
nhiêu là âm thanh, con đã có bao nhiêu là kinh nghiệm trong đời. Và chúng chỉ là
thế thôi - chỉ là những kinh nghiệm. Con đã ăn biết bao nhiêu của ngon vật lạ,
và tất cả những vị ngon đó chỉ là vị ngon, thế thôi. Những vị dở cũng chỉ là
những vị dở, thế thôi. Nếu mắt có thấy một bóng hình đẹp, thì đó cũng chỉ là một
bóng hình đẹp, thế thôi. Một hình dạng xấu cũng chỉ là một hình dạng xấu. Tai có
nghe những âm thanh hấp dẫn, du dương thì cũng chỉ là như thế, không có gì hơn.
Một âm thanh khúc mắc, chói tai thì cũng chỉ là một âm thanh thế thôi.
Ðức Phật dậy
rằng mọi chúng sinh dù là người hay là thú , dù giầu hay nghèo, già hay trẻ,
không ai là có thể tồn tại lâu dài mãi mãi trong một tình trạng , mọi thứ đều sẽ
phải thay đổi và xa rời đi. Ðó là một sự thật sống mà chúng ta chẳng thể nào sửa
đổi được. Nhưng điều chúng ta có thể làm được là quán tưởng về tâm và thân này
để thấy sự vô ngã của nó, để thấy rằng chúng không phải là "ta" hay "của ta".
Chúng chỉ là những thực tại tạm thời. Cũng như cái nhà này, nó là chỉ của con
trên danh nghĩa, con không thể đem nó theo đi đâu được. Cũng như những tài sản,
những của cải này và gia đình thân quyến - tất cả cũng chỉ là của con trên danh
nghĩa, họ không thực sự thuộc về con, họ thuộc về thiên nhiên. Chân lý này không
phải chỉ áp dụng cho riêng con, tất cả mọi người đều phải chịu như vậy, kể cả
Phật và những vị đệ tử đã giác ngộ của ngài. Nhưng họ khác biệt chúng ta ở một
điểm, đó là họ nhìn mọi việc theo đúng sự thực của chúng, họ thấy rằng nó là như
vậy, và không thể nào khác hơn được.
Như vậy chúng
ta phải quán chiếu trên thân này, từ gót chân lên đến đỉnh đầu và rồi lại trở
xuống chân . Hãy nhìn lại thân mình xem, ta thấy những gì? Có cái gì tự nó là
thanh tịnh không? Cò thấy có chất gì trường tồn không? Thân xác này thường xuyên
suy hoại dần và Phật dậy rằng nó không thuộc về chúng ta. Nhưng đó là cái lẽ tự
nhiên, vì tất cả mọi hiện tượng do duyên hợp đều phải thay đổi. Ðiều làm ta đau khổ không phải là thân này, mà chính
là sự suy nghĩ sai lầm. Khi ta nhìn điều phải một cách sai trái, thế nào cũng có
sự lầm lạc.
Xem như nước
trên giòng sông. Nước chẩy xuôi xuống từ nguồn, nó không bao giờ chẩy ngược, bản
chất nó là như vậy. Nếu có một người nào đó
đứng trên bờ sông nhìn giòng nước chẩy mà lại điên rồ muốn nó chẩy ngược lại,
thì hắn sẽ phải chịu đau khổ. Có làm gì đi nữa, tâm hắn cũng phải khó
chịu vì sự suy nghĩ sai lạc này. Hắn sẽ cảm thấy không vui vì quan niệm muốn
nước chẩy ngược lại của hắn. Nếu có chánh
kiến, hắn sẽ thấy là nước tất yếu sẽ phải chẩy xuôi từ nguồn và khi hắn khong
nhận thức và chấp nhận được điều đó, hắn sẽ còn phải chịu những bực bội và bất
an.
Giòng nước
chẩy xuôi từ nguồn cũng ví như thân xác. Thân xác con đã có thời trẻ trung, bây
giờ nó già đi và đang tiến dần đến cái chết. Ðừng mơ ước điều gì khác hơn. Ðó
không phải là điều chúng ta có khả năng sửa đổi được. Ðức Phật dậy chúng ta phải
thấy rõ như vậy và xả bỏ đi những ràng buộc. Hãy an trú nơi tâm niệm buông xả
này dù cho con có cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức. Thở một hơi dài và tập trung tư tưởng nơi câu niệm
phật. Hãy tập làm điều này cho
thành thói quen. Càng mệt mỏi lại càng phải chuyên chú tập trung tư
tưởng để có thể đương đầu với những cảm giác đau đớn dâng lên. Khi bắt đầu thấy
mệt, hãy ngừng ngay những vọng tưởng, để tâm trí tập trung vào hơi thở. Hãy chuyên chú niệm Phật trong tâm. Xả bỏ
đi những vấn đề bên ngoài. Ðừng vướng mắc vào những suy tư về con cái, bà con
thân thuộc, đừng bám víu vào bất cứ một cái gì. Hãy buông xả, nhiếp tâm theo dõi
vào hơi thở cho đến khi tâm càng lúc càng trở nên tinh tế hơn, những cảm thọ mờ
dần và chỉ còn lại một trạng thái tỉnh thức và sáng suốt. Khi đó những cảm giác
đau đớn dâng lên sẽ tự lắng xuống dần. Khi tiễn biệt một người thân, chúng ta đi
ra nhìn theo cho đến khi khuất bóng rồi mới trở vào trong nhà. Chúng ta cũng
theo dõi hơi thở như vậy, Nếu hơi thở thô
phù, ta biết đó là thô phù, hơi thở vi tế, ta biết đó là vi tế. Cho đến lúc hơi
thở càng ngày càng nhẹ đi, chúng ta vẫn tiếp tục theo dõi trong khi giữ cho tâm
mình được tỉnh táo . Dần dần tâm sẽ không nhận thức về hơi thở nữa mà ở trong
một trạng thái tỉnh thức hoàn toàn. Cái đó gọi là "tri kiến Phật". Sự tỉnh thức
và sáng suốt trong tâm ta ấy gọi là "Phật", chỉ cho tính giác ngộ, linh mẫn, trí
huệ. Khi chúng ta đạt tới đó, ta sẽ thấy rằng tâm và Phật cũng là
một.
Văy
con hãy buông xả, quên đi hết mọi sự để chỉ còn sự hiểu biết sáng suốt trong
tâm. Ðừng bị mê hoặc nếu có những ảo giác hay âm thanh. Hãy xả bỏ chúng đi, đừng
ôm ấp bất cứ điều gì. Ðừng lo lắng về quá khứ hay tương lai, hãy để tâm tĩnh
lặng và con sẽ đạt được trạng thái của tính "không" trong đó không có tiến hay
thoái, không có sự ngừng lại, không có gì để bám víu hay ràng buộc vào. Tại sao?
Vì không còn có bản ngã, không còn cái "tôi" hay "của tôi". Tất cả đều đã tan
biến đi rồi.
Thực
hiện được Pháp, con đường đưa đến sự giải thoát khỏi vòng
sanh tử, là một viêc chúng ta phải tự mình làm. Vậy hãy
tiếp tục buông xả và tìm hiểu được lý Ðạo. Ðừng lo lắng gì về gia
đình của con nữa. Bây giờ họ đang như thế, nhưng tương lai rồi họ cũng như con
thôi. Không ai trên thế giới này là có thể trốn thoát được số phận đó. Ðức Phật
đã dậy chúng ta là phải buông bỏ hết mọi sự giả hợp không thật trên thế gian
này. Nếu con buông bỏ được, con sẽ thấy đươc
chân lý.
Ngay cả khi
con đang thấy mình suy nghĩ cũng không sao cả, miễn sao con biết suy nghĩ với
trí tuệ, đừng có những ý tưởng si mê. Nếu nghĩ về con cái hãy nghĩ đến chúng
trong sự hiểu biết, không phải trong sự mù quáng ngu si. Tâm con hướng về đâu,
hãy nghĩ đến điều đó và hiểu rõ nó, biết rõ thực chất của nó như thế nào. Nếu
con có trí tuệ hiểu biết về một điều gì con có thể buông bỏ một cách dễ dàng và
không còn đau khổ. Tâm của con sẽ trong sáng, an lạc, và vững chắc vì không bị
phân tán. Còn ngay bây giờ thì con phải nương
về hơi thở để làm phương tiện trợ giúp cho con. Ðây là việc con phải
làm, không ai khác làm thế được. Ðể người khác làm những việc của họ. Con có những việc và trách nhiệm của riêng con và con
không cần ôm lấy những trách nhiệm của người khác. Buông bỏ đươc, tâm
trí con sẽ được yên ổn. Trách nhiệm duy nhất mà con bây giờ là chuyên chú vào
tâm mình và tìm cách làm cho nó được an bình. Hãy để những việc khác cho người
khác lo. Sắc, thanh, hương, vị - để lại cho người khác lo. Nếu có bất cứ cái gì khởi lên, lo sợ hay đau đớn hay
sự lo lắng về một điều gì đó, hãy nói với nó rằng: "Ðừng có làm rộn tôi. Tôi
không còn can dự gì nữa." Hãy tự nhủ như vậy cho đến khi con thấy được
Pháp.
Pháp có nghĩa
là gì? Tất cả mọi sự đều có thể gọi là pháp. Không có cái gì mà không có pháp
trong đó cả. Như vậy cái gì là "thế gian"? Thế gian chính là trạng thái tinh thần bị khích
động. "Người này sẽ làm gì? Người kia sẽ làm gì? Họ sẽ xoay sở như
thế nào đây?" Tất cả những điều đó là "thế gian". Ngay cả một khởi niệm lo sợ về
cái chết hay sự đau đớn cũng là thế gian. Hãy buông bỏ thế gian đi! Thế gian chỉ
là thế gian vậy thôi. Nếu để nó xâm chiếm vào trong ý thức, tâm trí con sẽ trở
nên tối tăm và không còn nhận thấy được chính nó nữa. Vì vậy mỗi khi có khởi niệm, hãy nói rằng:"Ðây không
phải là việc để tôi phải bận tâm. Nó là vô thường, không đem lại sự thỏa mãn và
trống rỗng".
Nghĩ
rằng mình muốn được sống lâu dài sẽ làm cho ta đau khổ. Nhưng nghĩ rằng mình
muốn chết thật mau chóng, đó cũng là sự đau khổ. Những nhân duyên không thuộc về chúng ta, chúng đi
theo những luật lệ tự nhiên của chúng. Ta không thể làm được gì với tình trạng
thân thể của mình. Ta có thể làm đẹp nó một chút, làm cho nó sạch sẽ
và trông hấp dẫn trong một thời gian, như những cô gái môi son má phấn và chải
chuốt móng tay , nhưng khi tuổi già đến , tất cả mọi người đều ở trong một tình
trạng như nhau. Ðó là điều ta phải chấp nhận với thân vô thường này, ta không
thể làm gì khác được. Nhưng đối với tâm trí, ta có thể cải thiện và đưa nó đến
chân mỹ được.
Ai cũng có thể
xây được một căn nhà bằng gạch đá và gỗ, nhưng Ðức Phật dậy rằng ngôi nhà như
vậy không phải là nhà đích thực của ta, nó chỉ là của ta trên danh nghĩa. Nó là
căn nhà thế gian và nó sẽ đi theo con đường của thế gian. Ngôi nhà đích thực của
ta là sự an bình trong tâm. Một ngôi nhà bằng vật liệu vật chất ở ngoài có thể
đẹp đẽ đấy nhưng không đem lại sự an bình. Ta phải lo âu nhiều thứ về nó, hết
viêc này đến việc kia phải nghĩ đến. Vì thế ta nói rằng đó không phải là mái nhà
đích thực của ta, nó ở ngoài ta, sớm muộn gì ta cũng sẽ phải bỏ nó lại. Ðó không
phải là một nơi ta có thể ở mãi được vì nó không thực sự thuộc về ta, nó là một
phần của thế gian này. Thân của ta cũng như vậy, ta tưởng rằng nó là ta, là
"tôi" và "của tôi", nhưng thực sự nó không phải như vậy , nó cũng chỉ là một
ngôi nhà thế gian khác mà thôi. Thân của con đã trải qua diễn tiến tự nhiên của
nó từ lúc mới sanh ra cho đến bây giờ, nay nó đã già và bệnh hoạn, con không thể
ngăn cấm điều đó được, đó là cái lẽ tự nhiên phải như vậy. Khi con nhận thấy
thân con người phải già đi và chết, con sẽ tìm được sức mạnh và nghị lực. Dù con
có muốn thân này tiếp tục sống và kéo dài tuổi thọ đến đâu, nó cũng không làm
như vậy được.
Ðức Phật nói:
Anicca vata sankhara
Uppadavayadhammino
Upajjjhitva nirujjhanti
Tesam vupasamo sukho.
Chữ sankhara
(samskara) tiếng Phạn nói đến cái thân ngũ uẩn này. Thân ngũ uẩn là vô thường và
bất định, vừa được hình thành xong chúng lại biến đi, vừa khởi lên chúng đã qua
mất.
Xem như hơi
thở, chúng vừa vào , lại phải ra ngay, đó là cái lẽ tự nhiên phải như vậy. Hít
vào và thở ra là phải luân phiên với nhau, phải có sự thay đổi như vậy. Thân ngũ
uẩn tồn tại qua sự thay đổi. Thử nghĩ xem, ta có thể thở ra mà không thở vào
được không? Nếu như vậy ta có thấy tốt hơn gì không? Hay ta có thể nào chỉ có
hít vào được không? Chúng ta muốn mọi vật đều thường tồn nhưng không thể nào như
thế được. Một khi hơi thở đã vào trong, nó lại phải ra ngay, và khi nó ra rồi nó
lại phải trở vào và đó là điều tự nhiên thôi, có phải không? Một khi đã sinh ra
chúng ta sẽ phải già đi, phải mang bệnh tật và rồi chết đi, đó cũng là điều hoàn
toàn tự nhiên bình thường. Ðó là bởi vì thân ngũ uẩn đã làm xong việc của nó,
bởi vì hơi thở ra thở vào phải luân phiên như vậy, nên nhân loại mới còn tồn tại
đến ngày nay.
Ngay
khi chúng ta vừa sinh ra, chúng ta đã bắt đầu chết. Sự sinh và tử của chúng ta
chỉ là một. Cũng giống
như cái cây: khi có rễ, tức phải có cành. Khi có cành lá, tức phải có rễ. Không
thể nào có cái này mà không có cái kia. Thật là khôi hài khi con người ta mỗi
khi đối diện với cái chết là đau đớn khổ sở đến mất hồn và sợ hãi, buồn rầu,
trong khi lại sung sướng vui mừng khi có người được sinh ra. Tôi nghĩ là nếu
chúng ta muốn khóc, hãy khóc khi có người sinh ra. Vì thực sự ra sinh tức là tử,
mà tử tức là sinh, rễ là cành, mà cành cũng là rễ. Nếu ta cần phải khóc, hãy
khóc ngay cái rễ, khóc ở nơi sự sinh ra. Hãy nhìn kỹ xem: nếu không có sinh, làm
sao có tử. Con có hiểu được điều này không?
Ðừng nghĩ ngợi
gì nhiều. Chỉ biết là, "Mọi sự đều phải như vậy". Hiện tại không ai có thể giúp
được con, gia đình con hay của cải của con không có thể làm cho con được. Chỉ có
chính niệm, sự tỉnh thức mới có thể giúp con được lúc này. Vậy đừng có ngần ngại
gì nữa. Hãy buông bỏ hết đi.
Dù
cho con có không buông bỏ, mọi sự cũng bỏ con mà đi. Con không thấy sao, trên thân thể con những bộ phận
khác nhau đang dần dần suy thoái đi . Tóc con ngày nào còn đen nhánh và dần, nay
đã rụng đi. Nó đang bỏ con đi. Mắt con khi xưa sáng và mạnh mẽ, bây giờ mờ yếu
đi . Khi những bộ phận đã kiệt lực rồi, chúng sẽ rời bỏ đi; đây không phải là
nhà của chúng. Khi con còn là một đứa trẻ, răng con chắc và khỏe; giờ đây chúng
lung lay; có thể con còn có răng giả nữa. Mắt, tai, mũi, lưỡi - tất cả mọi thứ
đều sẵn sàng ra đi bởi vì đây không phải là nhà của chúng. Con không thể xem
thân ngũ uẩn này như nhà của con mãi mãi được, con chỉ có thể ở trong đó một
thời gian ngắn và rồi lại ra đi. Cũng giống như một người ở thuê đang cố canh
giữ ngôi nhà bé nhỏ của mình với con mắt đang mờ yếu dần. Răng hắn không còn tốt
nữa, tai hắn cũng lãng đi, thân hắn không còn mạnh khỏe, và mọi thứ đang xa rời
đi dần.
Vậy con không
cần phải lo lắng gì hết bởi vì đây không phải là nhà thật của con, đây chỉ là
chỗ trú ẩn tạm thời. Tất cả những gì đang hiện hữu đây rồi sẽ không còn nữa.
Nhìn thân thể của con xem. Có cái gì là còn được hình dạng xa xưa của nó không?
Da con có mịn như ngày nào, tóc con có xanh như thời ấy không? Không có gì còn
nguyên như cũ cả. Nhưng bản chất của mọi sự là phải như vậy. Khi đã đến lúc
chung cuộc, những duyên hợp phải tan rã đi. Ta không thể nào tin cậy vào thế giới này được - đó
chỉ là một vòng xoay vô tận của những xao động và phiền não, của lạc thú và niềm
đau. An lạc không có ở nơi đây.
Khi
chúng ta không có ngôi nhà đích thực , chúng ta là những lữ khách lang thang
không mục đích, nay đây mai đó, dừng chân một nơi được ít lâu rồi lại ra đi. Khi
ta còn chưa trở về nhà thực sự của mình , chúng ta sẽ còn cảm thấy bất an dù ta
có đang làm gì chăng nữa, cũng như một người rời bỏ quê hương làng xóm để tha
phương cầu thực. Chỉ khi nào hắn ta trở về lại nhà rồi mới có thể thảnh thơi và
yên tâm được.
Trên thế giới
này không đâu là có sự an bình thực sự. Người nghèo không được yên ổn, kẻ giầu
sang cũng vậy. Người lớn không thấy an lạc, trẻ con cũng không an tâm, người ít
học không thấy sung sướng, người học nhiều cũng vậy. Không có sự an lạc ở đâu
cả. Và đó là bản chất của thế giới này.
Người không có
tiền của đau khổ, nhưng người nhiều tiền cũng vậy. Trẻ con, người lớn, người
già, tất cả đều đau khổ. Cái khổ của tuổi già, cái khổ của tuổi trẻ, cái khổ của
sự giầu sang, và cái khổ của sự nghèo khó - nơi đâu cũng chỉ có sự đau khổ.
Cái thân của
con đang nằm đây đau yếu và cái tâm đang biết đến sự đau yếu đó của con đều gọi
là pháp (dharma). Những gì không hình tướng như tư tưởng, cảm thọ, được gọi là
namadharma. Cái thân đang đau yếu bệnh hoạn được gọi là rupadharma. Cái vật chất
là pháp và cái không vật chất cũng là pháp. Như vậy chúng ta sống với pháp, sống
trong pháp, và chính chúng ta là pháp. Thật sự ra không có một bản thể nào ở đâu
cả, mà chỉ có những pháp liên tục khởi lên rồi diệt đi, vì bản chất chúng là như
vậy. Trong mỗi giây mỗi phút chúng ta đều đang trải qua sự sanh và tử của mình.
Mọi sự đều phải là như vậy.
Lưu
Ly
Dịch từ
"Introduction to The Buddha and his
Teachings"
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét